Τι σημαίνει για τον κόσμο η νίκη του εθνικού συντηρητισμού στη Βρετανία

Του Nial Ferguson (*)

Η Βρετανία ηγείται και πάλι. Τον Ιούνιο του 2016, το δημοψήφισμα για το Brexit αποτέλεσε ασφαλή ένδειξη για τη νίκη όχι μόνο του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και άλλων δεξιών λαϊκιστών, από τον Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία μέχρι τον Ζαϊρ Μπολσονάρο στη Βραζιλία. Πέρασα ένα μεγάλο μέρος της περασμένης εβδομάδας αγωνιώντας μήπως η Βρετανία ηγηθεί ξανά προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση.

Ο εφιάλτης μου ήταν μήπως δεν προκύψει αυτοδυναμία στις εκλογές και αποκτήσουμε μια ανίερη συμμαχία Εργατικών-Σκωτσέζων εθνικιστών-Φιλελεύθερων Δημοκρατών με πρωθυπουργό τον Τζέρεμι Κόρμπιν. Αυτό θα προσέφερε στη συνέχεια ένα είδος νομιμότητας στην «αφυπνισμένη» Αριστερά σε όλο τον πλανήτη, της Αμερικής περιλαμβανομένης.

Δεν ανησυχούσα μόνο εγώ. Την Πέμπτη το βράδυ ήμουν σε ένα κατάμεστο εστιατόριο του Λονδίνου με πολλούς Συντηρητικούς. Τρελές φήμες κυκλοφορούσαν. Ο Μπόρις Τζόνσον θα έχανε την έδρα του, ο Κόρμπιν θα γινόταν πρωθυπουργός, λίγο ακόμη και θα ακούγαμε ότι η Βασίλισσα εγκατέλειψε τη χώρα. Καθώς πλησίαζε η ώρα των έξιτ πολ, κρατούσαμε την ανάσα μας. Κι ύστερα, η ανακούφιση.

Ναι, η Βρετανία ηγήθηκε και πάλι, αλλά όχι στην κατεύθυνση που φοβόμουν. Αντί για μια στροφή από τη λαϊκίστικη Δεξιά στη μαρξιστική Αριστερά, υπήρξε ένας θεμελιώδης μετασχηματισμός του ίδιου του συντηρητισμού. Ο Ντόμινικ Κάμινγκς είχε δίκιο όταν έλεγε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που παρακολουθούσα ζούσαν στον κόσμο τους.

Στη Βρετανία, η νίκη του Τζόνσον θα θεωρηθεί μια εκδοχή του «Τορισμού σε Ένα Έθνος», μια φράση που παραπέμπει στη «Σίβυλλα» του Βενιαμίν Ντισραέλι. Λόγω των δεσμεύσεών του να ξοδέψει για τα πάντα, από το ΕΣΥ ως τους ελάχιστους μισθούς, υποπτεύομαι ότι ο Τζόνσον θα συγκριθεί με τον Ντισραέλι αντί για το ίνδαλμά του, τον Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Αυτό είναι αλήθεια με την έννοια ότι η λιτότητα (την οποία ακολούθησε ο Τσόρτσιλ ως πρωθυπουργός) είναι νεκρή. Περισσότερο όμως κι από νίκη του «Ενός Εθνους», αυτό που θριάμβευσε στη Βρετανία ήταν κάτι καινούργιο: ο εθνικός συντηρητισμός που παρουσιάστηκε στις αρχές του χρόνου σε μια σημαντική σύνοδο στην Ουάσιγκτον.

Το όνομα-κλειδί εδώ είναι Γιοράμ Χαζόνι: ένας ισραηλινός φιλόσοφος και πολιτικός επιστήμονας που το βιβλίο του «Η αρετή του εθνικισμού» (2018) εντάσσει τις εκλογές της περασμένης εβδομάδας σε μια παγκόσμια ιστορική προοπτική.

Ο εθνικισμός, γράφει ο Χαζόνι, «δεν είναι μια ακατανόητη πολιτική ασθένεια που προσβάλλει κάθε τόσο μια χώρα χωρίς λόγο, όπως πιστεύουν ορισμένοι στην Αμερική και τη Βρετανία. Είναι μια οπτική γωνία, με βάση την οποία οι χώρες κυβερνώνται καλύτερα όταν μπορούν να χαράσσουν τη δική τους ανεξάρτητη πορεία, να καλλιεργούν τις δικές τους παραδόσεις και να ακολουθούν τα συμφέροντά τους χωρίς παρεμβάσεις. Αυτό είναι αντίθετο προς τον ιμπεριαλισμό, που επιδιώκει να φέρει ειρήνη και ευημερία ενώνοντας το ανθρώπινο είδος κάτω από ένα ενιαίο πολιτικό καθεστώς».

Ορισμένοι πιστεύουν ότι το Brexit αποτελεί μια έκφραση νοσταλγίας για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, αν όχι μια καταπιεσμένη επιθυμία αποκατάστασής της. Τίποτα δεν είναι πιο λάθος, εξηγεί ο Χαζόνι.

Είναι αλήθεια ότι δεν είναι όλοι οι συντηρητικοί κοινωνικά φιλελεύθεροι όπως ο Τζόνσον. Όπως έγραψε όμως ο Αντριου Σάλιβαν στο περιοδικό New York, «ο Τζόνσον έκανε κάτι που δεν έχει κάνει κανείς άλλος συντηρητικός ηγέτης στη Δύση: απορρόφησε, και έτσι εξουδετέρωσε, την άκρα Δεξιά. Το εθνικιστικό κόμμα Brexit έχει σχεδόν καταρρεύσει από τότε που ανέλαβε ο Μπόρις. Η υστερία κατά των μεταναστών έχει υποχωρήσει. Οι Τόρις έχουν μετακινηθεί προς το οικονομικό και κοινωνικό κέντρο. Με άλλα λόγια, αυτό που προσφέρει ο Μπόρις ως εναλλακτική λύση είναι μια Τόρι σοσιαλδημοκρατία που έχει ρίζες στην εθνική υπερηφάνεια και σερβίρεται με χιούμορ. Η προσωπικότητα του Τζόνσον είναι μέρος της συνταγής. Το αστείο μαλλί του και τα συνεχή του καλαμπούρια είναι βαθιά βρετανικά, την ώρα που η δημογραφική αλλαγή κάνει τη βρετανικότητα ευάλωτη. Aν πιστεύετε ακόμη στο εθνικό κράτος, στη φιλελεύθερη δημοκρατία και έχετε επιφυλάξεις για τις συνέπειες των νεοφιλελεύθερων οικονομιών, αυτό το συντηρητικό πολιτικό μίγμα είναι το καλύτερο που κυκλοφορεί στη Δύση».

Η άνοδος του εθνικού συντηρητισμού και η απόδειξη ότι μπορεί να δουλέψει στη Βρετανία κηρύσσουν τον θάνατο του σοσιαλισμού σε όλο τον κόσμο. Όπως το Brexit έφερε τον Τραμπ, έτσι και η νίκη του Τζόνσον εγγυάται ότι οι Δημοκρατικοί θα αποδεκατιστούν τον ερχόμενο Νοέμβριο αν έχουν αρχηγό τον Μπέρνι Σάντερς ή την Ελίζαμπεθ Γουόρεν.

(*) Ο Νάιλ Φέργκιουσον είναι Βρετανός ιστορικός

Πηγή: Sunday Times, ΑΠΕ - ΜΠΕ