Ομιλία σε σχολείο του Πειραιά για τους τρεις Ιεράρχες

Από το 1842 έχει καθιερωθεί, στις 30 Ιανουαρίου, κάθε χρόνο, να γιορτάζουμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών. Η γιορτή τους αποτελεί και Γιορτή των Γραμμάτων, μια και οι Τρεις Ιεράρχες ήταν Μεγάλοι Δάσκαλοι αλλά και Πατέρες της Εκκλησίας.

Οι Τρεις Ιεράρχες είναι: ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Η γιορτή τους είναι γιορτή της παιδείας και των γραμμάτων, γιορτή των δασκάλων και των μαθητών.

Είναι γιορτή τόσο Σχολική όσο και Χριστιανική.

Σχολική είναι, γιατί οι Τρεις Ιεράρχες, ήταν άνθρωποι μορφωμένοι, σοφοί δάσκαλοι, φημισμένοι ρήτορες και συγγραφείς. Πρόσφεραν πάρα πολλά στα γράμματα και την Παιδεία.

Χριστιανική γιορτή είναι, γιατί και οι τρεις ήταν ευσεβείς Ιεράρχες, επιφανείς θεολόγοι, με κοινωνική προσφορά και φιλανθρωπικό έργο και οι οποίοι διέθεσαν τη ζωή τους και την περιουσία τους για τον Χριστό. 

Μελέτησαν τους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς και φιλοσόφους, και κατόρθωσαν να συμφιλιώσουν το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα με την Χριστιανική Πίστη. Απέρριψαν τα ειδωλολατρικά στοιχεία και κράτησαν τις αρχές της διαλεκτικής σκέψης της ελληνικής παιδείας.

Έστησαν γέφυρες ανάμεσα στο κλασικό και το σύγχρονο, ανάμεσα στη γνώση και την αρετή, ανάμεσα στην αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας και την αλήθεια της αγάπης, ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη, τον Ελληνισμό και το Χριστιανισμό.

Δικαιολογημένα η εποχή τους ονομάστηκε: «Χρυσός Αιώνας της Εκκλησίας».

Οι τρεις μεγάλοι αυτοί άνδρες εκτός από την κοινή τους πίστη στο πρόσωπον του Ιησού Χριστού είχαν και κάτι άλλο κοινό. Και οι τρεις είχαν άγιες μητέρες. Η Εμμέλεια, η Νόννα, η Ανθούσα, αποτελούν πλέον παροιμιώδη πρότυπα μητέρων που πραγματικά αναλώθηκαν οι ίδιες για να γαλουχήσουν τα νεαρά βλαστάρια τους σύμφωνα με τα υψηλά ιδανικά της χριστιανικής πίστης. Αυτό μας δείχνει κάτι διαχρονικά σημαντικό. Στην αποτυχία ή στην επιτυχία των παιδιών οι γονείς και ιδιαιτέρως οι μητέρες έχουν μεγάλη συνεισφορά. Δεν πρέπει όσοι έχουν την ευθύνη παιδιών, που μας τα εμπιστεύθηκε ο ίδιος ο Θεός, να ξεχνούν αυτή την μεγάλη αλήθεια.

Οι Τρεις Ιεράρχες, διαθέτοντας οι ίδιοι, όπως είδαμε, ευρύτατη παιδεία, ήταν φυσικό, περισσότερο από όλους τους άλλους Πατέρες τής Εκκλησίας, να συλλάβουν τη σημασία τής Παιδείας για τον άνθρωπο και μάλιστα για τον «νέο άνθρωπο» τής εποχής τους, τον χριστιανό άνθρωπο. Κι επειδή γι’ αυτούς Παιδεία δεν σημαίνει κατάκτηση γνώσεων αλλά καλλιέργεια τής ανθρώπινης ψυχής, ως κύριος σκοπός της προσδιορίζεται η αγωγή των νέων παιδιών.

Αν κάτι χαρακτηρίζει την Παιδεία µας, σε ευρωπαϊκό ίσως επίπεδο, είναι ότι εξακολουθεί και σήμερα να µας διαφεύγει η ουσία που ήταν και είναι η αγωγή ψυχών.

Με άλλα λόγια, «περί άλλων τυρβαζόµεθα, ενώ  χρεία εστί ενός».

Είναι επιτακτική ανάγκη να αναπτύξουμε την άγια πλευρά τού ανθρώπου, την καλλιέργεια τής ψυχής και τού νου του και να τον οδηγήσουμε σε μια πνευματική ανάταση και εγρήγορση, ώστε να βλέπει και να ενεργεί σωστά, διακρίνοντας το καίριο από το ασήμαντο, το μόνιμο από το πρόσκαιρο, την ουσία από τα «συµβεβηκότα» της ουσίας, για να θυμηθούμε τον ημέτερο Αριστοτέλη. Η επιμονή των Ιερών Πατέρων στην αγωγή τής ψυχής, και μάλιστα κατά Χριστόν, δεν σημαίνει ότι υποτιμούν τη σημασία των γνώσεων ή τη σπουδαιότητα των γραμμάτων. Σημαίνει διαφορετική ιεράρχηση των αναγκών τού ανθρώπου: πρώτα το πνεύμα και μετά το σώμα, πρώτα η αγωγή και μετά η γνώση.

Η Παιδεία για τους σεπτούς Ιεράρχες είναι πολύ μεγάλη υπόθεση. Σε μια στιγμή εξάρσεως, ο Χρυσόστοµος φθάνει να πει τη γνωστή ρήση: «H παιδεία μετάληψις αγιότητός εστι (Ε.Π.Ε. 25, 282). Να, τι ύψος αλλά και τι νόημα δίνουν στην Παιδεία οι «μυσταγωγοί της Παιδείας», οι μεγάλοι Ιεράρχες.

Εξαιρετική  έμφαση δίνουν στον δάσκαλο και στους γονείς, παράγοντες οι οποίοι όλο και περισσότερο στις μέρες µας συνυπολογίζονται στους βασικούς πόλους τής Παιδείας.

Η βασική αρχή για τον δάσκαλο είναι, κατά τους μεγάλους Ιεράρχες, το παράδειγμα:

«Τον δε παιδεύοντα, ου διά ρηµάτων µόνον , αλλά και δια πραγµάτων παιδεύειν χρη, λέει ο Ιερός Χρυσόστοµος (Ε.Π.Ε. 14, 554). 

Η «πολιτεία» τού δασκάλου, η ζωή και οι πράξεις του, το παράδειγμά του, όχι η απλή διδασκαλία του είναι αυτή που οδηγεί στην παιδεία, γιατί τα λόγια φαίνεται πως περίσσευαν από τότε…

    Στις ημέρες γινόμαστε μάρτυρες γεγονότων, καταστάσεων πρωτοφανών σε εύρος αλλά και έντασης επιβολής.

Σήμερα ζούμε σε μια εποχή που οι άγιες λέξεις μάνα, μητέρα, πατέρας κάποιοι προσπαθούν να αντικαταστήσουν με τον όρο γονέας 1 ή γονέας 2. Όπου τη θέση της μητέρας την αναλαμβάνει άνδρας ή την θέση του πατέρα την αναλαμβάνει γυναίκα. Γίνεται προσπάθεια επανακαθορισμού της οικογένειας, των φύλων, των σχέσεων, του γάμου. Ουσιαστικά αντιστρέφουμε την ηθική που οριοθέτησε ο ίδιος ο Δημιουργός οδηγούμενοι σε εωσφορικές επιλογές. 

Στον (Ησ. 5:20) ο Θεός μας προειδοποιεί λέγοντας:

Οὐαὶ εἰς ἐκείνους, οἵτινες λέγουσι τὸ κακὸν καλὸν καὶ τὸ καλὸν κακόν· οἵτινες θέτουσι τὸ σκότος διὰ φῶς καὶ τὸ φῶς διὰ σκότος· οἵτινες θέτουσι τὸ πικρὸν διὰ γλυκὺ καὶ τὸ γλυκὺ διὰ πικρόν.

Λυπάμαι που το λέω, δεν πρόκειται όλα αυτά να μας βγουν σε καλό. Αυτά είναι πράγματα που βδελύττεται ο Θεός και αποτελούν βαρύτατη αμαρτία σύμφωνα με τον Άγιο Λόγο του Θεού, το Ιερόν Ευαγγέλιον. Το Ευαγγέλιον που υπηρέτησαν σε ολόκληρη τη ζωή τους με μεγάλο κόστος οι τρεις αυτοί άγιοι Άνδρες.

   Οι τρεις Ιεράρχες επηρέασαν όχι μόνον την εποχή τους αλλά και την πορεία της χριστιανικής εκκλησίας διαχρονικά και κατά συνέπεια την ιστορία του κόσμου. Θεωρούνται από όλα σχεδόν τα κυρίαρχα χριστιανικά δόγματα άγιοι.

Που οφείλεται όμως η μεγαλοσύνη τους, οι μεγάλες τους ικανότητες, το ατρόμητο της ψυχής τους;

Ποιο ήταν το μυστικό τους;

Η απάντηση είναι απλή και συνάμα ευλογημένη: 

Επιπόθησαν την γνώσιν ή καλύτερα την επίγνωσιν του Θεού και κάνανε τον Ιησού Χριστό, Κύριον στη ζωή τους. Σε ανταπόδοση ο Θεός τους χάρισε όλα τα απαραίτητα  προς ζωή και ευσέβεια. Τους κατέστησε κοινωνούς θείας φύσεως, τους έδωσε τις δυνάμεις να αποφύγουν την διαφθορά που υπάρχει μέσα στον κόσμο, και να προσθέσουν, με επιμέλεια,  στην πίστη την αρετή, στην αρετή τη γνώση, στη γνώση την εγκράτεια, στην εγκράτεια την υπομονή, στην υπομονή την ευσέβεια, στην ευσέβεια τη φιλαδελφία, και τέλος στη φιλαδελφία την αγάπη.(Β Πέτ. 1:4 )

Προσπάθησαν και επέτυχαν να γίνουν άμεμπτοι και ακέραιοι, παιδιά τού Θεού, χωρίς ψεγάδι, μέσα σε μια γενεά στρεβλή και διεστραμμένη.(Φιλ. 2:15 ) 

Οι τρεις ιεράρχες ήταν και παραμένουν φωστήρες, δηλαδή φωτεινά αστέρια που μας οδηγούν στην λύση, την μοναδική λύση για τα προβλήματα τα προσωπικά, τα κοινωνικά, τα παγκόσμια.

Ο Θεός να σας ευλογεί,
Σας ευχαριστώ.