Ομιλία σε σχολείο του Πειραιά για την 28η Οκτωβρίου 1940

28η Οκτωβρίου 1940, 3 το πρωί.

O ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι φτάνει στο σπίτι του Ιωάννη Μεταξά.

Το κουδούνισμα του τηλεφώνου από τον φρουρό ξυπνά τον ίδιο τον Μεταξά, που φορώντας μία μάλλινη ρόμπα ανοίγει την πίσω πόρτα του σπιτιού και αναγνωρίζοντας τον Γκράτσι του λέει να περάσει.

Ο Γκράτσι στο βιβλίο του, «Η αρχή του τέλους» που εκδόθηκε μετά τον πόλεμο, το 1945, γράφει για τη δραματική συνάντηση που είχε με τον Μεταξά. 

«…Η συνείδησίς μου με επίεζε ότι την στιγμήν αυτήν εγενόμην συνένοχος μιας ατιμίας. Είδα επί τέλους να ανάβη το φως και τον Μεταξά να κατεβαίνη. Με εγνώρισε και διέταξε τον σκοπόν να με αφήση να περάσω. 

Μου έδωκε την χείρα και με ωδήγησεν εις εν μικρόν σαλόνι. Μόλις εκαθήσαμε, του ενεχείρισα το έγγραφον. Ήρχισε μετά προσοχής να το διαβάζη… Παρηκολούθησα την συγκίνησίν του εις τας χείρας του και τους οφθαλμούς του». 

Μόλις ετελείωσε η ανάγνωσις, ηκολούθησεν ο εξής διάλογος: 

ΓΚΡΑΤΣΙ: κ. Πρόεδρε, είμαι επιφορτισμένος να σας ανακοινώσω ότι, εις περίπτωσιν μη αποδοχής των όρων, τα ιταλικά στρατεύματα θα εισβάλουν εις το ελληνικόν έδαφος την 6ην πρωινήν.

ΜΕΤΑΞΑΣ: Ποια στρατηγικά σημεία θέλει να καταλάβει η Ιταλία;

ΓΚΡΑΤΣΙ: Δεν γνωρίζω, κ. Πρόεδρε.

ΜΕΤΑΞΑΣ: (Προσβλέπων παρατεταμένα εις τους οφθαλμούς τον Ιταλόν πρεσβευτήν και με σταθεράν την φωνήν)

κ. Πρεσβευτά, το περιεχόμενον του τελεσιγράφου και ο τρόπος καθ’ ον μοι επεδόθη σημαίνουν πόλεμον εκ μέρους της Ιταλίας. (Alors c’ est la Guerre!)».

 Ο πρωθυπουργός σηκώνεται από την καρέκλα του και ο Ιταλός πρεσβευτής αποχωρεί, χωρίς οι δύο άνδρες να ανταλλάξουν χαιρετισμό.

 Και ο Γκράτσι καταλήγει: 

«Έφυγα υποκλιθείς με τον βαθύτερον σεβασμόν προ του υπερηφάνου γέροντος, ο οποίος επροτίμησε την θυσίαν αντί της υποδουλώσεως. Έφυγα ταπεινωμένος και με σφιγμένην την ψυχήν από μίσος προς το επάγγελμά μου».

Ο ελληνικός λαός δεν γνώριζε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου τι είχε προηγηθεί από τις 3 το πρωί στην οικία του πρωθυπουργού, ούτε τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου και όμως, όταν την 6η πρωινή ώρα οι σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας ξύπνησαν την Αθήνα, ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους σαν να περίμενε ακριβώς την στιγμή να βροντοφωνάξει και αυτός το ιστορικό "ΟΧΙ",  και να επιβεβαιώσει πλέον την επιλογή του Πρωθυπουργού ως καθολική επιλογή ολόκληρου του λαού.

Πανηγυρισμοί και ζητωκραυγές δεν θα περίμενε κανείς ανήμερα της κήρυξης ενός πολέμου. Κι όμως, μια διάθεση πανηγυρισμού και ευφορίας ξεχύθηκε στον αττικό ουρανό από ένα κόσμο που είχε κατακλείσει τους δρόμους και που αισθανόταν να τον καλούν με το όνομά του, για να προστατεύσει την αξιοπρέπεια του και την τιμή του. Η είδηση έτρεχε από στόμα σε στόμα σαν την αναγγελία κάποιου χαρμόσυνου γεγονότος.

«Πόλεμος!», «Πόλεμος!»

«Οι Ιταλοί εισβάλλουν!».

 Τα συναισθήματα διαδέχονταν το ένα το άλλο, υπερηφάνεια, φιλότιμο, λεβεντιά, αγανάκτηση, περιφρόνηση, και μάλιστα όχι μόνο από αυτούς που έτρεχαν να καταταγούν, αλλά και από τον άμαχο πληθυσμό, που και αυτός αργότερα προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον αγώνα. 

Πανηγυρική ήταν η ατμόσφαιρα στους δρόμους και στους σταθμούς των τραίνων όπου η μια μετά την άλλη αναχωρούσαν γεμάτες στρατιώτες οι αμαξοστοιχίες προς το Μέτωπο.

Από τον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό ακούγεται και το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν.

Στο μέτωπο, το βάρος της άμυνας το έφερε η 8η μεραρχία Ηπείρου.

Η μεραρχία αν και είχε δυνατότητα ελιγμού υποχώρησης, με απόφαση του διοικητή της, δεν εγκατέλειψε την προωθημένη αμυντική γραμμή και αγωνίσθηκε χωρίς να παραχωρήσει σπιθαμή εθνικού  εδάφους. 

Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου ο διοικητής της εκδίδει ημερήσια διαταγή που μεταξύ των άλλων αναφέρει:

Αξιωματικοί και οπλίται της Ογδόης Μεραρχίας,

Ο Πρέσβης της Ιταλίας εν Αθήναις εζήτησεν από την Κυβέρνησιν ημών να διέλθη ο Ιταλικός Στρατός δια του εδάφους μας. 

Η Κυβέρνησις απέρριψε την αίτησιν ταύτην και διέταξε αντίστασιν μέχρις εσχάτων.

…

Αξιωματικοί και οπλίται της Ογδόης Μεραρχίας αμυνθήτε του Ιερού Πατρίου εδάφους μετά φανατισμού εναντίον του επιδρωμέως όστις θέλει να προσβάλη ημάς υπούλως και άνανδρως..

…

Ο Θεός ας βοηθήσει τον Τίμιον υπέρ Πατρίδος αγώνα μας και ας ευλογήσει τα όπλα μας διότι θα αγωνισθώμεν υπέρ βωμών και εστιών και υπέρ της ελευθερίας μας.

Με την πεποίθησιν ακράδαντον υπέρ της νίκης αναφωνώ μεθ’ ημών.

Ζήτω, το Έθνος!

Ζήτω, η Πατρίς!

Ζήτω, ο Στρατός!

Χαράλαμπος Κατσιμήτρος,

Υποστράτηγος

Η Ελλάς αντιστάθηκε στους καλύτερους στρατούς εκείνης της εποχής για 219 ημέρες, όταν οι Νορβηγοί αντιστάθηκαν 61, οι Γάλλοι (Υπερδύναμη της εποχής) 43, οι Πολωνοί 30,  το  Βέλγιο 18, η Ολλανδία 4, η Σερβία 3, η Δανία 0 μέρες. Οι Δανοί μάλιστα παραδόθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων. Ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή  για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ.

Σύμμαχοι και εχθροί αναγνώρισαν την αποφασιστική συμβολή της Ελλάδος στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Σοβιετική Ένωση, διά του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Μόσχας, αναγνώρισε την καθοριστική συμβολή της Ελλάδος στην καθυστέρηση και τελική αποτυχία της Γερμανικής επιθέσεως εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης (επιχείρηση "Barbarossa"):

 "Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πανόπλων και ενικήσατε.

 Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε.

 Δεν ήτο δυνατόν να γίνει άλλως, διότι είσθε Έλληνες.

 Εκερδίσαμεν χρόνον διά να αμυνθώμεν.

 Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευγνωμονούμε."

Ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Antony Eden αναφέρει:

    "Αν το αποτυχόν χάρις εις την νικηφόρον αντίστασιν της Ελλάδος μεσογειακόν σχέδιον του Χίτλερ επετύγχανεν, η επίθεσις της Γερμανίας εναντίον της Ρωσίας θα είχεν όλως διάφορα αποτελέσματα. Οι ήρωες που έχουν βάψει με το αίμα τους την ιεράν γην της Βορείου Ηπείρου, οι μαχηταί της Πίνδου και οι άλλοι, θα είναι οδηγοί μαζί με τους Μαραθωνομάχους, θα φωτίζουν ανά τους αιώνας την οικουμένην."

Ο Αδόλφος Χίτλερ το 1944 έκανε την ακόλουθη  δήλωση:

    "Αν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθή εις την Ελλάδα και δεν εχρειάζοντο την βοήθειάν μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετικήν τροπήν. Θα είχαμε προλάβει να κατακτήσωμεν το Λένινγκραντ και την Μόσχαν, πριν πιάσει το Ρωσικόν ψύχος."

Το θαύμα του Σαράντα οφείλεται, όπως όλα τα θαύματα, σε έναν συνδυασμό παραγόντων. Κατ’ αρχάς η Ελλάδα διέθετε ηγέτη, που είχε πλήρη επίγνωση της ιστορικής του ευθύνης. Ο Μεταξάς μπορεί να ήταν δυσάρεστος σε πολλούς, αλλά ήταν στρατιωτική ιδιοφυία. Προετοίμασε την Ελλάδα για τον επερχόμενο πόλεμο, πραγματοποιώντας οχυρωματικά έργα, ανακαλώντας μυστικά εφέδρους, συντονίζοντας με τους διευθυντές των εφημερίδων την προετοιμασία της κοινής γνώμης και δημιουργώντας αποθέματα. Γνώριζε ακριβώς ποια θα έπρεπε να είναι η αντίδραση της Ελλάδας απέναντι σε ενδεχόμενη εχθρική προσβολή και είχε αποφασίσει πολύ πριν ότι η θέση της χώρας θα ήταν στο πλευρό των παραδοσιακών της δυτικών συμμάχων. Όταν ήρθε η ώρα του πολέμου, ο Μεταξάς ανέλαβε τις ευθύνες του και δεν δίστασε ούτε στιγμή να πει το ιστορικό ΟΧΙ.

Αλλά μαζί του είχε κι έναν λαό γιγάντων, έναν λαό που μόλις εικοσιπέντε χρόνια νωρίτερα είχε τσακίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και στην συνέχεια την  Βουλγαρία, είχε διπλασιάσει την επικράτειά του και στην συνέχεια είχε προελάσει μέχρι τον Σαγγάριο, σε μία εποποιΐα αλεξανδρινών διαστάσεων.

Έναν λαό που δεν ήξερε μόνον να πολεμάει, αλλά και να οργώνει, να μπολιάζει και να κλαδεύει, να χτίζει ξερολιθιές, να τραγουδάει ηρωικά δημοτικά τραγούδια, έναν λαό που τον έτρεφαν οι Αιώνες. Έναν λαό πού πολεμούσε μέχρις εσχάτων.

Ας σταθούμε σιωπηλοί, σ’ αυτό το σημείο, και ας θυμηθούμε με ευλάβεια τους ήρωες του Σαράντα, που τους γνωρίσαμε γιατί ήταν οι πατεράδες μας, οι παππούδες μας,  πρόσωπα αγαπημένα, που στα μάτια τους έφεγγε αμείωτη η φλόγα της Αξιοπρέπειας και του ηρωϊσμού που έδιωξε μακριά τον επίδοξο κατακτητή του Σαράντα.

Ας ανασύρουμε από το γονιδίωμά μας τις αρετές τους, γιατί πιθανόν να μας χρειαστούν άλλη μια φορά, σ΄ αυτόν τον πανάρχαιο, πανέμορφο αλλά επικίνδυνο βράχο που ζούμε πολεμώντας, εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια.

Ο Θεός να σας ευλογεί,

Σας ευχαριστώ.