Από ομιλία Διευθυντή Γυμνασίου για την 25η Μαρτίου

Η Μάχη του Διρού

Ιούνιος του 1826. Ο Ιμπραήμ Πασάς με τον τίτλο του πορθητή του Μεσολογγίου και την έπαρση του ανίκητου στρατάρχη, περνά την Πελοπόννησο δια πυρός και σιδήρου. Ο ιερός υπέρ πάντων Αγώνας του Έθνους πνέει τα λοίσθια.

Στην άκρη του Μοριά, όμως, στη πετρόσπαρτη γωνιά της Μάνης, την αδούλωτη, την περήφανη, την κληρονόμο του πνεύματος και πρακτικών της αρχαίας Σπάρτης κυματίζουν ακόμη δικέφαλοι αετοί και σύμβολα της ελευθερίας. Για αυτό και ο Ιμπραήμ αποφασίζει πως ήρθε ο καιρός να λύσει «μια και καλή» τους λογαριασμούς του με τούτο το απάτητο κάστρο του αγώνα.

Στις 29 Μαΐου 1826 στέλνει από τη Μεθώνη μαύρο γράμμα  που μεταξύ άλλων αναφέρει: «…εις δέκα ημερών προθεσμίαν να έλθετε με τους σημαντικούς της πατρίδος σας εις εμέ δια να την ασφαλίσετε, άλλως θα κάνω την πατρίδα σας ως την άλλην Πελοπόννησον, να μην αφήσω ίχνος οσπιτίου».

Ιμπραήμ Πασάς

Στην πρόκληση αυτή η απάντηση των Μανιατών ήταν:

«Προς τον Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου,

Ελάβαμεν το γράμμα σου, εις το οποίον είδαμεν να μας φοβερίζεις, ότι αν δε σου προσφέρομεν την υποταγήν μας, θέλεις εξολοθρεύσεις τους Μανιάτας και την Μάνην. Δια τούτο και ημείς σε περιμένομεν με όσας δυνάμεις θελήσεις… Οι κάτοικοι της Μάνης γράφομεν και σε περιμενόμεν….»

Οι Μανιάτες αποδεικνύουν έμπρακτα ότι δε δέχονται φοβέρες, ούτε λυγίζουν στο πλήθος των εχθρών, δεν υποκύπτουν σε δυνάστες ούτε δέχονται δεσμά, ζουν στους πύργους και τ’ άγρια βουνά τους, φτωχοί και λεύτεροι…

«Δια τούτο και ημείς σε περιμένομεν με όσας δυνάμεις θελήσεις….». Λόγια αντίστοιχα του «Μολών λαβέ»…» του Λεωνίδα. Η Ιστορία συνεχίζεται πανομοιότυπη και απαράλλαχτη.

Τον περίμεναν, λοιπόν, στην Βέργα τ’ Αλμυρού, αφού κήρυξαν πανστρατιά σε ολόκληρη την Μάνη. Την απόφασή τους να αντισταθούν την γνωστοποίησαν στην Διοίκηση και στον Κολοκοτρώνη, γράφοντες…

«Εκρίναμεν εύλογον να σας πληροφορήσωμεν ότι ημείς κατά κοινήν επιθυμίαν, ενωθέντες στενότατα και αγκαλιασθέντες δεσμόν πατριωτικής αγάπης… θέλει τοποθετηθώμεν εις τον Αλμυρόν όπου βέβαια θέλει  είναι μέρος δια την εισβολήν του εχθρού…»

Την 22αν Ιουνίου, ο Ιμπραήμ επιτίθεται με πολυπληθή στρατό (8.000 πεζών και 2.000 ιππέων) κατά 2.400 Μανιατών, ενώ ταυτόχρονα σ’ ένα πονηρό εγχείρημα αντιπερισπασμού αποβιβάζει την νύχτα 2.000 Τουρκοαιγυπτίους πολεμιστές στο Διρό.

Γιατί το έκαμε αυτό;  Απαντά το παρακάτω στοιχούργημα:

Οι γι’ άντρες όλοι ελείπασι

τ’ ήτα στην Βέργα τ’ Αλμυρού

όπου Τρωάδα ο πόλεμος

έπααινε δύο μερόνυχτα.

Μόνο τα γυναικόπαιδα

και γέροντες ανώφελοι

γιατ’ ήτα θέρος βρέθησα

με τα τραπάνια στα λουριά…

Επειδή ήταν θέρος οι κάτοικοι κοιμούνταν στ’ αλώνια και στο ξημέρωμα, ξαφνιάστηκαν από τις φωτιές και τα φουσάτα του Ιμπραήμ.

Προς στιγμήν τα έχασαν αλλά γρήγορα συνήλθαν από τον αιφνιδιασμό. Ο πρωτοσύγγελος Ρηγανάκος που λειτουργούσε στο Διρό και ο Παπα-Πουλάκος στον Άγιο Νίκωνα της Χαριάς, πρωτοβάρεσαν τις καμπάνες και το φοβερό μαντάτο μεταδόθηκε από χωριό σε χωριό σε όλη την Μάνη. Κι εκείνη την κρίσιμη ώρα που  ψυχή του ανθρώπου καλείται να διαλέξει δρόμο στις καρδιές των γερόντων, των παιδιών και των γυναικών θεριεύει το μένος για την σωτηρία τη προσφιλούς πατρώας γης.

Ο Αμβρόσιος Φραντζής γράφει παραστατικά για τον πάνδημο συναγερμό της Μάνης:

«Οι Μανιάτες έκρουσαν τους κώδωνας των εκκλησιών των και όλοι συναχθέντες, Αρχιερείς, Ιερείς, άνδρες, γυναίκες, γέροντες και παίδες έδραμον κατά το Διρό… γράφοντες προς τους εν Αλμυρώ αμυνομένους να μην ταραχθώσι ποσώς, μηδέν’ αφήσωσιν την θέσιν των»

Και η αλάθητη λαϊκή Μούσα μας διεφύλαξε ατόφιον τον μεγάλο και ανεπανάληπτον θρύλο των γυναικών της Μάνης, που αντί να στήσουν ένα καινούργιο Ζάλογγο, έκαναν κάτι το πρωτόγνωρο, αδιανόητο, αφάνταστο, ηρωϊκό, επικό και μεγαλειώδες:

…Οι γυναίκες εν τω άμα,

κάμανε μεγάλο θάμα.

Ανασκουμπώνουν τις ποδιές

και βάνουν πέτρες στρογγυλές.

Καύκαλα ανοίγουνε πολλά

ή σκορπούνε τα μυαλά

και αρπάζουν τα τραπάνια

και τους κόβουν τα κεφάλια…

Οι Μανιάτισσες, τα παιδιά, οι γέροντες και οι λίγοι άνδρες αρχίζουν πρώτοι την επίθεση κατά των Αιγυπτίων, που παρατάχθηκαν κατά φάλαγγες και έτσι μπόρεσαν να αναχαιτίσουν το κύμα της μανιάτικης επίθεσης. Αντεπιτίθενται τώρα αυτοί. Οι Μανιάτες υποχωρούν και οχυρώνονται πίσω από έναν τοίχο ξηρολιθιάς. Οι Αιγύπτιοι τους χτυπούν με πυροβόλα. Λόγω του πετρώδους του εδάφους οι βολές είναι φονικές. Αυτό υποχρεώνει τους αμυνομένους να επιχειρήσουν επίθεση από τα πλάγια. Το εγχείρημα επιτυγχάνει. Οι εχθροί τρέπονται σε φυγή, σπεύδουν στα πλοία για να σωθούν.

Γεωργάκης Μαυρομιχάλης

Εκείνη την μεγάλη στιγμή φθάνει από τον Αλμυρό, όπου στο μεταξύ είχε υποχρεώσει σε πανωλεθρία τον στρατό του μέχρι τότε αήττητου σερασκέρη, ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης με 300 πολεμιστές μετά από συνεχή πορεία 15 ωρών. Και τότε όλοι μαζί, ακόμη και δρεπανηφόρες γυναίκες ορμούν προς την ακτή. Λέει χαρακτηριστικά το μοιρολόι:

«Άνοιξε η μάχη και ο καυγάς,

κι εγίνη ξεσυνέριση σ΄όλα τα Σπαρτιατόγγονα ,

ποίοι θα πάσε μπροστινοί…»

Παρά τους 1.000 κανονιοβολισμούς που έριξαν τα αιγυπτιακά πλοία προ εκφοβισμό τίποτα δεν μπορούσε να ανακόψει  την ιερή μανία των Μανιατών και των Μανιατισσών. Σε λίγη ώρα σύμφωνα με μαρτυρία αυτόπτη ο τόπος γέμισε κουφάρια και όρμος του Διρού κοκκίνισε από το αίμα. Ήταν δύσκολη η διαφυγή από μια τέτοια κακοτράχαλη περιοχή.

Εδώ διέπρεψαν πιο πολύ οι γυναίκες. Τα σκουριασμένα δρεπάνια τους θέρισαν κεφάλια. Το μοιρολόι τελειώνει με το εγκώμιο των γυναικών:

«Εύγε σας, μεταεύγε σας γυναίκες,

άντρες γίνατε, σαν αντρειωμένες κρούετε,

σαν Αμαζόνες μάχεστε»

Ο αυστηρός και έγκυρος ιστορικός, ο Μεσολογγίτης Σπυρίδων Τρικούπης γράφει:

 «Άνδρες εφάνησαν κι αυταί αι δρεπανηφόροι Μανιάτιδες και άξιον μνήμης το εξής ανδροαγάθημα μιας αυτών: Θερίζων ο γερο Βοζίκης τον επί της παραλίας αγρόν του, συνελήφθη υπό δύο Αιγυπτίων…καταγινομένων δε εις δεσμευσίν του έπεπεσεν την συνθερίζουσα θυγατέρα του Πανώρηα, έκοψε τον λάρυγγα του ενός και βοηθούμενη του πατρός της εφόνευσε και τον άλλον.»

«Η Θερασέρη στο Φλομοκότρωνα της Χαριάς πηγαίνοντας ψωμί και νερό στους πολεμιστές, βρήκε το παιδί της σκοτωμένο στο ταμπούρι του. Οι άλλοι δεν το είχαν καταλάβει. Δεν είπε μιλιά σε κανέναν. Έπνιξε τον πόνο της, έκανε πέτρα την καρδιά. Πήρε το καριοφίλι του παιδιού της και τουφεκώντας αδιάκοπα τους εχθρούς, γύριζε κάθε τόσο και έβλεπε το παιδί της και του έλεγε:

«Κοιμήσου … ξεκουράσου, παιδάκι μου. Είμαι εγώ στη θέση σου…»

Οι ηρωίδες Μανιάτισσες λοιπόν πανάξιες διάδοχοι των γυναικών του «Ταν ή επί τας» δεν προτίμησαν να στήσουν νέο Ζάλογγο αλλά προτίμησαν να στήσουν έναν ανεπανάληπτο θρύλο που βασικό του συστατικό ήταν η αλύγιστη θέληση και το αρχαίο ήθος που κουβαλούσαν από τα βάθη των αιώνων.

«’Μεις το ΄χουμε φυσικό  απ’ άκοή και αγροικησιά, από την Σπάρτη ήρθασι…» λέει ένα παλιό μανιάτικο στοιχούργημα.

Το αίσθημα της ηρωικής καταγωγής και της υψηλής ευθύνης δεν επιτρέπει στην Μανιάτισσα ή καλύτερα Σπαρτιάτισσα, μητέρα, σύζυγο, αδελφή, τον εκπεσμό. Έχει ενσωματωθεί στην εσωτερική της υπόσταση και έχει γίνει καρπός της ψυχής της. Η Μανιάτισσα δε θήλαζε τα παιδιά της μόνο με το γάλα των μαστών της, τα θήλαζε όπως προσφυώς λέει ο Διονύσιος Σολωμός, με «γάλα ανδρείας και λευτεριάς». Δεν μεγάλωνε παιδιά, μεγάλωνε τουφέκια, σπαθιά… Ίσως να μην ήξερε γράμματα, και δεν ήξερε. Ίσως να μην είχε διδαχθεί ιστορία, και δεν είχε. Αισθανόταν όμως ενδόμυχα να την συνδέει με το παρελθόν ο ακατάλυτος δεσμός της αθάνατης ελληνικής ψυχής, που έφτασε σ’ αυτή από γενιά σε γενιά και από τα βάθη των χιλιετηρίδων.

Αυτή την ελληνική ψυχή που βάλθηκαν κάποιοι εθνομηδενιστές να καταστρέψουν. Εις μάτην όμως! Το ελληνικό πνεύμα πίνει νερό από τις πηγές της Αθανασίας. Παλιό όσο ο κόσμος. Υψηλό όσο οι Ουρανοί. Απέραντο όσο η θάλασσα.

Ο Θεός να σας ευλογεί.

Σας ευχαριστώ.